Trump verscheurt zeerecht en riskeert oorlog
03.06.2025
Door Guy Standing, Professorial Research Associate, SOAS University of London, en auteur van The Blue Commons: Rescuing the Economy of the Sea.
Op 24 april vaardigde president Donald Trump een uitvoerend bevel uit dat Amerikaanse bedrijven groen licht geeft om mineralen te winnen in de diepzeeën van de wereld. Het bevel, een schending van het internationaal recht dat de diepe zeebodem beschouwt als een wereldwijd gemeengoed dat aan iedereen toebehoort, zou wel eens het meest wereldwijde gevolg kunnen zijn van alle 143 bevelen die inderhaast zijn uitgevaardigd in de eerste 100 dagen van Trump.
Wetenschappers en maatschappelijke organisaties hebben gewezen op de gevaren van diepzeemijnbouw voor het milieu, waardoor veel landen hebben opgeroepen tot een moratorium. Maar het bevel doet ook het risico van gewapende conflicten tussen de technologische wereldmachten herleven, een risico dat de aanleiding vormde voor het Verdrag van de Verenigde Naties inzake het recht van de zee (UNCLOS) uit 1982.
⬆️ Ocean Rebellion richt zich op de Verborgen Gem.de vlag (en het enige schip) van de MetalsCo in februari 2022, Video door Sven Peetoom.
—
In een opzwepende toespraak in de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in 1967 pleitte de Maltese diplomaat Arvin Pardo ervoor om de diepzeebodem te behandelen als 'het gemeenschappelijk erfgoed van de mensheid' en waarschuwde hij dat concurrentie om de hulpbronnen van de oceaanbodem anders onvermijdelijk zou leiden tot militaire confrontaties. Zijn toespraak die dag gaf de aanzet tot de langdurige onderhandelingen die vijftien jaar later uitmondden in de goedkeuring van UNCLOS.
Pardo was zelf bitter teleurgesteld over het eindresultaat, dat onder andere inhield dat kuststaten jurisdictie kregen over grote delen van de aangrenzende oceaan en zeebodem als Exclusieve Economische Zones (EEZ's). UNCLOS verankerde echter ook in het internationaal recht dat de diepe zeebodem 'het gemeenschappelijk erfgoed van de mensheid' was en als zodanig een wereldwijde gemeenschap, zoals voor het eerst werd verklaard in de Romeinse Justiniaanse Codex van AD534, de basis van het gewoonterecht tot op de dag van vandaag. De secretaris-generaal van de VN, Javier Pérez de Cuéllar, beschreef UNCLOS als 'het belangrijkste juridische instrument van de eeuw'.
UNCLOS maakte een einde aan eeuwenlange rivaliteit tussen maritieme machten om de heerschappij over de volle zee en decennia van naoorlogse spanningen en schermutselingen over territoriale wateren die volgden op de Truman Proclamatie van 1945. Deze unilaterale uitspraak verklaarde het hele grote continentale plat voor de kust van de VS tot Amerikaans grondgebied, een daad van imperiale macht, letterlijk een 'ocean grab'. Voordien werden alle zeeën en zeebodems, met uitzondering van de kustwateren dichtbij de kust, als gemeenschappelijk bezit beschouwd. Al snel begonnen andere landen 200 zeemijlen (370 km) uit hun kust tot hun grondgebied te verklaren. Het was een recept voor chaos en conflicten.
⬆️ De omgedoopte heavy metal band 'The Seabed Slayers' zal verschijnen op de VN Oceaanconferentie, 7 - 10 juni in Nice, neem contact met ons op voor informatie.
—
UNCLOS pakte dit aan door de 200-zeemijlsregel universeel te maken. In totaal werd 138 miljoen vierkante kilometer oceaan als nationale EEZ ingesloten. Er waren een aantal duidelijke ongelijkheden. Zo wonnen Frankrijk en de VS, met koloniën en gebieden op eilanden in de oceaan, het meest: ze kregen elk meer dan 11 miljoen vierkante kilometer zee en zeebodem, terwijl China er slechts 900.000 kreeg.
De essentie van de UNCLOS-onderhandelingen was echter dat alle landen een aantal voordelen zouden krijgen ten koste van een aantal concessies. In de uiteindelijke overeenkomst kreeg elke kuststaat een EEZ van 200 mijl, de grootmachten kregen vrijheid van scheepvaart in alle wateren voorbij de 12-mijlszone aan de kust en de ontwikkelingslanden en de 43 niet aan zee grenzende landen dachten dat ze een overeenkomst hadden gekregen waarin ze beloofden dat ze zouden profiteren van elke toekomstige mijnbouw in de diepzee, in ruil waarvoor ze de Verenigde Staten en andere grootmachten toegang gaven tot hun visgronden.
China stond aan het hoofd van de ontwikkelingslanden die aandrongen op het delen van de voordelen van de exploitatie van het wereldwijde gemeengoed. Gezien de oneerlijke en arbitraire EEZ-regel zou China goede redenen hebben om zich bedrogen te voelen als Washington nu terugkomt op wat in Amerikaanse termen een zeer goede overeenkomst was. Hoewel de VS, als enige van de grootmachten, weigerde UNCLOS te ondertekenen of te ratificeren, heeft het mede vorm gegeven aan de bepalingen ervan en blijft het hieraan gebonden volgens het internationaal gewoonterecht. Ongeveer 168 landen en de Europese Unie zijn partij bij het verdrag.
Buiten de EEZ's stelde UNCLOS het zogenaamde 'Gebied' in, de 54% zeebodem, oceaanbodem en ondergrond buiten nationale jurisdictie. De Internationale Zeebodemautoriteit (ISA) werd onder UNCLOS in 1994 opgericht om een mijnbouwcode op te stellen voor diepzeemijnbouw in het Gebied, die onder andere milieuwaarborgen en een formule voor eerlijke verdeling van de baten bevatte. Er mocht geen diepzeemijnbouw worden gestart voordat er een Code was overeengekomen.
De VS en andere rijke landen stonden erop dat de code bij consensus zou worden overeengekomen, dat wil zeggen door alle landen en niet slechts door een meerderheid, omdat ze de ontwikkelingslanden geen macht wilden geven. De VS kregen ook hun zin en zijn actief geweest in de daaropvolgende onderhandelingen, ondanks het feit dat ze geen ISA-lid zijn.
Het lot van de oceaan hangt van ons allemaal af.
Onze interventies zijn afhankelijk van uw steun.
Het uitvoeringsbevel van Trump voorziet in het verlenen van vergunningen aan mijnbouwbedrijven die door de VS worden gesteund om het gebied en de Amerikaanse wateren te exploiteren, uitsluitend ten gunste van de VS en zonder enige milieubescherming of bepalingen voor het delen van de baten waarover ISA nu onderhandelt. In het bevel wordt met geen woord gerept over UNCLOS of het internationale regelgevende systeem dat de VS zo'n sterke positie heeft gegeven.
Ondanks het feit dat Washington UNCLOS niet heeft geratificeerd, past het bijvoorbeeld artikel 76 toe dat landen toestaat om hun EEZ uit te breiden tot meer dan 200 zeemijl naar gebieden die geacht worden tot het 'uitgebreide continentale plat' te behoren. Het resultaat is dat, terwijl de meeste kustlanden 200 vierkante zeemijl als EEZ hebben, de VS 680 mijl voor hun westkust en 350 mijl voor hun oostkust hebben. Het is echt 's werelds grootste 'rip off'.
Sommige critici hebben gezegd dat de kosten en de beperkte hoeveelheid hoogwaardige mineralen dergelijke mijnbouw onbetaalbaar maken. Dit gaat voorbij aan de mogelijkheid van technologische vooruitgang en het feit dat meer dan driekwart van de oceaanbodem niet in kaart is gebracht. Het is onbekend.
Het bevel van Trump verwerpt de noodzaak van milieubeschermende maatregelen, vermoedelijk om dezelfde redenering als waarom hij de opwarming van de aarde afdoet als 'een gigantische hoax'. Dit is buitengewoon onverantwoordelijk. Critici hebben zich gericht op de risico's van de winning van nikkel en koper. Dat is slechts een deel van waar het om gaat. Bij het boren naar methaanhydraten in de oceaan kunnen bijvoorbeeld enorme broeikasgassen vrijkomen, de zeebodem worden gedestabiliseerd en vitale delen van het mariene ecosysteem worden vernietigd.
⬆️ Jane Godley (RIP) kan 'waarheidsverteller' toevoegen aan haar vele successen.
—
Het bevel vormt een directe bedreiging voor het internationale zeerecht. China en anderen met de technologische capaciteit voor diepzeemijnbouw zouden wel eens in de verleiding kunnen komen om de regels op dezelfde manier te overtreden, wat zou leiden tot een volledige afbraak van het zeerecht, dat zo zorgvuldig is opgebouwd in de afgelopen zes decennia.
In haar afgemeten reactie op het bevel van Trump omschreef de nieuwe secretaris-generaal van ISA het als "verrassend" omdat, zoals ze opmerkte, de VS de afgelopen 30 jaar het regelgevingskader hadden vormgegeven, ook al waren ze geen partij. Met andere woorden, de VS zijn een belangrijke begunstigde geweest, maar zijn nu van plan om 168 landen die voldoen aan voorwaarden die ze niet willen respecteren, met de grond gelijk te maken.
The Economist kwam onmiddellijk naar buiten om de uitvoerende order van Trump te steunen. Maar er werd geen melding gemaakt van het cruciale feit dat UNCLOS een uitonderhandelde overeenkomst was waarin rijke landen, geleid door de VS, aanzienlijke voordelen kregen in ruil voor een toezegging om de voordelen eerlijk te delen als diepzeemijnbouw doorgang zou vinden. Dat was een juridisch bindende toezegging. Zeggen dat de VS 'gelijk' heeft om door te gaan, is in feite zeggen dat het in orde is om de internationale wetgeving te schenden.
Helaas worden in het antwoord van ISA op het bevel van Trump geen tegenmaatregelen voorgesteld. Het vraagt de VS alleen om mee te werken aan de afronding van een mijnbouwcode voor het einde van 2025, zoals de VS hebben toegezegd te zullen doen. Dit doet vrezen dat de onderhandelingen zullen worden overhaast om de VS gunstig te stemmen, wat zal resulteren in zwakkere milieuwaarborgen en een onrechtvaardig batenverdelingssysteem.
⬆️ Ocean Rebellion verlicht de Torre de Belém tijdens de laatste VN Oceaanconferentie in Lissabon. Foto: João Daniel Pereira.
—
Bovendien breidt het uitvoeringsbevel Trumps transactionele benadering van buitenlands beleid uit, zoals hij liet zien in zijn afgedwongen mijnbouwovereenkomst met Oekraïne, waarbij hij landen effectief dwong om de mineralen in hun EEZ's af te staan of te 'delen'. Het bevel stelt dat de VS ernaar zal streven bilaterale overeenkomsten te sluiten met andere landen, waardoor het toegang krijgt tot hun hulpbronnen. De VS zouden regeringen van ontwikkelingslanden gemakkelijk kunnen intimideren door hulp of schuldverlichting aan te bieden op voorwaarde dat ze toegang krijgen tot hun delfstoffen van de zeebodem. Waar Washington het voortouw neemt, zullen China, Rusland en andere landen in de verleiding komen om te volgen.
In verschillende ontwikkelingslanden hebben inheemse groepen zich verzet tegen diepzeemijnbouw voor hun kusten omdat het hun voorouderlijke manier van leven zou vernietigen. Tot nu toe hebben sommige kleine eilandstaten de ondernemingen tegengehouden. Maar als de VS zich op het toneel begeeft, zou hun onderhandelingspositie wel eens vernietigd kunnen worden. De mensen in Washington kan het misschien niets schelen. De rest van ons zou dat wel moeten doen.
Een verantwoordelijke en zelfverzekerde Verenigde Staten zou UNCLOS ratificeren en deelnemen aan de ISA om te helpen een goede Mijnbouwcode op te stellen die de principes van milieu en eerlijk delen respecteert. Omdat dat helaas onwaarschijnlijk is, moeten de 168 landen en de EU die UNCLOS hebben geratificeerd een principieel collectief standpunt innemen, door niet mee te werken en zelfs commerciële vergeldingsmaatregelen te nemen als het uitvoeringsbevel niet wordt ingetrokken. Dat zou een toezegging moeten zijn op de VN Oceaanconferentie in Nice in juni, die wordt voorgezeten door de presidenten van Frankrijk en Costa Rica.
Kortom, de Verenigde Staten hebben geen wettelijk of moreel recht om zich te toe te eigenen wat ze zouden kunnen winnen met mijnbouw in het diepzeegebied. Stel je een toekomstscenario voor waarin een bepaald deel van de oceaan rijk blijkt te zijn aan mineralen. Een Amerikaans bedrijf zou een mijnexploitatie kunnen opzetten, een Chinees bedrijf een, een Russisch bedrijf een ander. Het zou een ware goudkoorts zijn, en een recept voor conflicten.
De Amerikaanse regering denkt misschien dat ze technologische en militaire superioriteit heeft. Dat is nu betwistbaar en binnenkort minder waarschijnlijk. Het is immers een Canadees bedrijf dat het voortouw heeft genomen bij de exploratiewerkzaamheden en China heeft vijf van de 31 exploratielicenties van de ISA betaald en geen enkel ander land heeft er meer dan één. Als de VS zich ermee bemoeien, zullen andere landen zich niet kunnen of willen houden aan regels die een schurkenstaat omzeilt.
In 1966 verklaarde de Amerikaanse president Lyndon Johnson: "Onder geen enkele omstandigheid... mogen we ooit toestaan dat het vooruitzicht van rijke oogsten en minerale rijkdommen een nieuwe vorm van koloniale concurrentie tussen de maritieme naties creëert. We moeten voorzichtig zijn om te voorkomen dat er een wedloop ontstaat om het land onder de volle zee in bezit te nemen en te houden. We moeten ervoor zorgen dat de diepzee en de oceaanbodem het erfgoed zijn en blijven van alle mensen.
Donald Trump lijkt het daar niet mee eens te zijn. In het belang van de mensheid, de natuur en de wereldvrede moet zijn uitvoerende order worden ingetrokken.
Ocean Rebellion zal aanwezig zijn op de UN Ocean Conference in Nice. Als je meer informatie wilt over wat we gaan doen CONTACT ONS